Gambot Diplomasisi Batılı bir terimdir. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde yaygın olarak kullanılmaktadır. Gambot diplomasisi, denizde güçlü devletlerin, savaş gemileriyle yaptıkları baskı sonucunda zayıf devletleri taviz vermeye zorladığı diplomasidir. 19. yüzyılda devletler batılı bir güçle mücadele ediyorsa kıyılarında batılı savaş filolarını görebiliyorlardı. Böyle bir gücün varlığı bile ülkeleri korkutmak için yeterli olabiliyor.
19. yüzyılda güçlü batılı devletler deniz gücünün öneminin farkına vardılar. Avrupa ülkeleri diğer ülkelerle müzakereler sırasında deniz kuvvetlerine baskı yapmaya başladı. Donanma düşünürü James Cable, savaş gemisi diplomasisinin doğasını anlattı. Yaptığı çalışmalarda bu kavramı dörde ayırmıştır.
‘Kesin Güç:’ bir oldu-bitti (fait acompli) yaratmak veya ortadan kaldırmak için gambot diplomasisinin kullanılması.
Amaçlı Güç:’ hedef hükümet ya da grubun politikasını ya da karakterini değiştirmek için deniz gücünün uygulanması.
Katalizör Güç:’ bir nefes alma alanı satın almak veya politika yapıcılara daha fazla seçenek sunmak için tasarlanmış bir mekanizma.
İfade Gücü:’ donanmaların siyasi bir mesaj göndermek için kullanılması. Gambot diplomasisinin bu yönü Cable tarafından küçümsenmiş ve neredeyse göz ardı edilmiştir.
Soğuk Savaş sonrası dünyada, ABD Donanması’nın muazzam deniz gücü nedeniyle, gambot diplomasisi hâlâ büyük ölçüde deniz kuvvetlerine bağımlıdır. ABD hükümetleri, yabancı sermayelerin fikirlerini etkilemek için büyük deniz filolarının konumlarını sık sık değiştiriyor. Ayrıca modern gambot diplomasisinde AWACS uçaklarında da etkili bir rol oynamışlardır. Denizde kullanılan AWACS uçakları sayesinde denizde meydana gelen çoğu olaydan devletler anında haberdar olabiliyor. Yugoslavya’nın bombalanması sırasında Tomahawk füzeleri ve AWACS uçakları yoğun olarak kullanıldı. Ayrıca Henry Kissinger, “Bir uçak gemisi 100.000 tonluk diplomasidir” dedi.
Gambot diplomasisi bir hegemonya olarak kabul edilmektedir. Amerika Birleşik Devletleri 20. yüzyılın ilk on yılında askeri bir güç haline geldikçe, gambot diplomasisinin Rosveltci versiyonu, Big Stick Diplomacy, kısmen dolar diplomasisi tarafından değiştirildi: büyük sopanın yerine Amerikan özel yatırımının “sulu havucu” geçti. Bununla birlikte, Woodrow Wilson’ın başkanlığı sırasında, özellikle 1914’te Meksika Devrimi sırasında ABD Ordusunun Veracruz’u işgali örneğinde olduğu gibi, geleneksel gambot diplomasisi uygulanmıştır.
Kaynaklar:
- Rowlands, K. (2012). “Denizde Kararlı Üstünlük”: Stratejik Düşüncede Deniz Diplomasisi. Naval War College Review, 65(4), 5-5.
- Rowlands, K. (2012). “Decided Preponderance at Sea”: Naval Diplomacy in Strategic Thought. Naval War College Review, 65(4), 5-5